Tablica w stylu retro w Kożuchowie

Położenie i mieszkańcy

(http://kozuchow.pl)

Gmina miejsko-wiejska Kożuchów położona jest w południowej części województwa lubuskiego, w powiecie nowosolskim, stanowiąc jego zachodni fragment graniczący od północy z powiatem zielonogórskim i od strony południowo-zachodniej z powiatem żagańskim. Sąsiadują z nią gminy: Otyń, Nowa Sól, Nowe Miasteczko, Brzeźnica, Zielona Góra i Świdnica. Kożuchów położony jest 30 km na południe od Zielonej Góry – siedziby wojewódzkich władz samorządowych i 11 km na zachód od Nowej Soli. Położenie gminy w bliskim sąsiedztwie Zielonej Góry, ważnego dla rejonu środkowo-zachodniej Polski ośrodka administracyjnego, przemysłowego i akademickiego, dobre powiązanie z siecią dróg o znaczeniu wojewódzkim i krajowym oraz niewielka odległość od granicy z Niemcami stwarzają możliwości rozwoju gospodarczego i przestrzennego gminy.

Miasto położone jest w paśmie Wzgórz Dalkowskich, które są częścią Wału Głogowskiego, stanowiącego od zachodu odcinek tzw. Kocich Gór w Śląskim Pasie Wysoczyznowym. Leży na wysokości 101 m n.p.m., podczas gdy sąsiadujące z nim od południa wzniesienia dochodzą do 180 m. Na północ rozciąga się odcinek Pradoliny Barycko-Głogowskiej będący równiną, przez którą przepływają dwie rzeki: Mała Struga i Śląska Ochla, będące dopływami Odry. Kożuchów ma swoją rzeczkę Kożuszną, która wpływa do Czarnej Strugi.

Gmina Kożuchów obejmuje miasto Kożuchów oraz 20 wsi: Bielice, Broniszów, Bulin, Cisów, Czciradz, Drwalewice, Dziadoszyce, Książ Śląski, Lasocin, Mirocin Górny, Mirocin Dolny, Mirocin Średni, Podbrzezie Górne, Podbrzezie Dolne, Radwanów, Słocina, Sokołów, Solniki, Stypułów, Studzieniec.

15 882 – liczba mieszkańców gminy Kożuchów (stan na 31.12.2018 r.)
9269 – liczba mieszkańców miasta (stan na 31.12.2018 r.)

Historia i zabytki

(http://kozuchow.pl) 

HISTORIA

Średniowieczne korzenie

Prawdopodobnie na terenie Kożuchowa w średniowieczu istniał gród, który wchodził w skład państwa plemiennego Dziadoszan. Miasto jest więc jednym z najstarszych miast Środkowego Nadodrza. W pobliżu grodu krzyżowały się ważne szlaki handlowe prowadzące z Wrocławia do Krosna oraz z Poznania do Głogowa. Po raz pierwszy nazwa grodu (Diegotrych castelanus in Cosuchov) występuje w dokumencie księcia głogowskiego Konrada I w 1273 r. W tym czasie Kożuchów był już najprawdopodobniej w pełni ukształtowanym miastem i znajdował się w granicach księstwa głogowskiego.

W średniowieczu gospodarka Kożuchowa opierała się na rzemiośle i handlu. W grodzie działało kilka silnych cechów, m.in. sukiennicy, tkacze, kuśnierze, rzeźnicy, kowale, stolarze i piwowarzy. Ważna rolę odgrywało również rolnictwo – uprawiano m.in. zboża i winorośl oraz hodowano owce. Lokalni kupcy utrzymywali stałe kontakty handlowe z miastami całego Śląska i Wielkopolski. W połowie XV w. miasto otrzymało prawo bicia własnej monety, co potwierdziło jego pozycję gospodarczą.

Ślady przeszłości

Na przełomie XIII i XIV w. Kożuchów był otoczony 8-metrowymi murami obronnymi z kamienia polnego. Pierścień murów, otoczonych fosą, zachował się do dziś niemal w pierwotnej długości. W gotyckim zamku (obecnie siedziba Centrum Kultury ,,Zamek”) urzędowali ostatni Piastowie z linii głogowskiej. W XIV stuleciu wybudowano w Kożuchowie nowy kościół parafialny (poprzedni kościół farny spłonął), szpital dla ubogich i chorych oraz kościół św. Ducha. W XV w. wzniesiono trzecią świątynię – kościół św. Wawrzyńca, a także nowy ratusz. Sukcesywnie rozrastały się przedmieścia.

Kolejną pamiątką przeszłości jest Baszta Bramy Krośnieńskiej z XV w. (jedyna z czterech baszt, zachowana do dziś), w której znajduje się Izba Regionalna. W zbiorach znajdują się m.in. elementy uzbrojenia rycerskiego, pocztówki z lat 1899-1945, dokumenty i listy miejskie z XVII-XIX w., kroniki miasta, przewodniki miejskie i powiatowe, ikonografie i mapy.

W średniowieczu Kożuchów był miejscem ważnych wydarzeń politycznych. W drugiej połowie XV w. rezydowali tu ostatni książęta głogowscy: Henryk VIII, Henryk IX i jego syn Henryk XI. W czasie wojny sukcesyjnej o księstwo głogowskie Kożuchów dwukrotnie oblegały i zdobywały wojska walczących stron. Na przełomie XV i XVI w. księstwo głogowskie i Kożuchów przeżywały swój ponowny rozkwit. Przyczynili się do tego Jagiellonowie.

XVI-XVII wiek: wojenne zawirowania

W 1516 r. kożuchowski zamek wszedł w posiadanie Jana von Rechenberga, za którego rządów wprowadzono w mieście luteranizm. Wskutek wojny trzydziestoletniej (1618-48) miasto straciło wiele swoich praw i przywilejów, zmniejszyła się też liczba mieszkańców. Powoli jednak Kożuchów podnosił się z upadku. Odbudowano i przebudowano wiele obiektów, w XVII w. założono wodociągi. Podczas wojny północnej (1700-1621) do miasta wkroczyły wojska szwedzkie Karola XII. Obecność Szwedów wpłynęła znacząco na położenie ludności wyznania protestanckiego.

W 1740 r. do miasta wkroczył z wojskiem król pruski Fryderyk II. Przejście Kożuchowa pod panowanie pruskie przyczyniło się do jego rozwoju. W 1759 r. Kożuchów i okolice splądrowały rosyjskie wojska. Pożar rok później pochłonął ponad 200 domów i ratusz. Do odbudowy domów użyto materiałów z zewnętrznych murów obronnych. Na początku XIX w. w Kożuchowie pojawiły się najpierw oddziały Napoleona, a potem rosyjskie. Związane z nimi kontrybucje wojenne przyczyniły się do upadku gospodarczego miasta. Swój wkład w dzieło zubożenia miał także rodzący się na Śląsku w połowie XIX w. kapitalizm.

XX wiek w pigułce

Na przełomie XIX i XX stulecia rozbudowały się przedmieścia, szczególnie tereny położone po wschodniej stronie miasta. Tam też zbudowano dworzec kolejowy. Działania II wojny światowej ominęły Kożuchów. W listopadzie 1939 r. w mieście utworzono szpital dla polskich jeńców wojennych. Pod koniec 1943 r. w mieście założono filię obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Więźniowie byli zatrudnieni w miejscowych zakładach przemysłowych. W lutym 1945 r. miasto zajęły wojska radzieckie, a latem tego roku zorganizowano polską administrację.

Po wojnie Kożuchów był siedzibą władz powiatowych, które organizowały m.in. polskie osadnictwo, szkolnictwo, prowadziły też akcję wysiedlania ludności niemieckiej. W 1953 r. zlikwidowano powiat kożuchowski, a władze powiatowe przeniesiono do Nowej Soli.

ZABYTKI

Zamek

Wzniesiony w stylu gotyckim pod koniec XIV w. na miejscu średniowiecznego grodu kasztelańskiego. Przez lata był siedzibą książęcą (XVI w.), rezydencją możnych rodów, klasztorem zakonu karmelitów (XVII w.). Obiekt sukcesywnie rozbudowywano, dobudowując od strony północnej i zachodniej nowe skrzydła. Obecnie mieści się w nim Centrum Kultury „Zamek”. Więcej

Fosa i mury miejskie

Ratusz

Lapidarium rzeźby nagrobnej

Barokowy portal

Zabytkowa ściana budynku przy ul. Klasztornej

Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Gromnicznej

Kościół pw. Św. Ducha
Zbudowany w XIV w. na przedmieściu żagańskim (obecnie ul. 1 Maja) jako kościół szpitalny. Ma cechy późnogotyckie, został wybudowany z kamienia polnego i cegły.

Wieża kościoła ewangelickiego

Wieża ciśnień

Zbudowana w 1908 r., w stylu odwołująca się do gotyku i secesji, znajduje się w najwyższym punkcie miasta (112 m n.p.m.).