Informator z mapą powiatu Rypińskiego
Dodano 2017-07-13
Nakładem naszego Wydawnictwa ukazał się informator z mapą powiatu rypińskiego i planem Rypina.Jest to zarazem Przewodnik Turysty z opisami atrakcji i zabytków tego malowniczego regionu.
Położenie (http://powiatrypinski.pl)
Powiat rypiński znajduje się we wschodniej części
województwa Kujawsko - Pomorskiego, na historycznej ziemi dobrzyńskiej.
Obejmuje obszar 587 km, który zamieszkuje około 46 tys. mieszkańców. W
klasyfikacji krain geograficznych można go zaliczyć do Pojezierza
Chełmińsko - Dobrzyńskiego, a dokładnie do północno - wschodniej części
Pojezierza Dobrzyńskiego, które leży na północ od Kotliny Płockiej i
Toruńskiej. Od wschodu graniczy z sandrową Równiną Urszulewską, której
północno-zachodnia część gmina Skrwilno i Rogowo należy do powiatu
rypińskiego. Największym jeziorem Równiny Urszulewskiej jest jezioro
Skrwilno. Przewodnie cechy ukształtowania terenu powiatu rypińskiego
wiążą się z ostatnim zlodowaceniem. Na terenie powiatu można wyróżnić
następujące jednostki geomorfologiczne przedstawiające różne typy
rzeźby: równiny moreny dennej, wysoczyzny moreny czołowej, równiny
sandrowe. Dominuje krajobraz złożony z drobnych, niewysokich pagórków
kontrastujący z licznymi obniżeniami i zamkniętymi zaklęsłościami
wytopiskowymi o dnach stale podmokłych lub okresowo wypełnionych wodą.
Powiat rypiński leży w dorzeczu Wisły.
Historia powiatu
(http://powiatrypinski.pl)
Powiat rypiński należy do
najstarszych jednostek terytorialnych państwa polskiego. Rypin stał się
ośrodkiem odrębnej jednostki terytorialnej, kasztelanii w XI w., a od
XIV wieku był stolica powiatu. w ciągu tysiąclecia Rypin czterokrotnie
pozbawiony był swej pozycji miasta stołecznego dla północnej części
Ziemi Dobrzyńskiej. Stało się tak z różnych przyczyn w latach 1236-1300
(rozbicie dzielnicowe), 1797-1866 (zabory), 1916-1918 (I wojna
światowa), 1975-1998 (po reformie gierkowskiej). Terytorium powiatu
rypińskiego ulegało zmianom, lecz analizując dzieje powiatu można
wyodrębnić gminy najbardziej z nim związane. Powiat rypiński to część
Ziemi Dobrzyńskiej, która obejmowała obszar między Wisłą, Skrwą i Drwęcą
oraz położona na lewym brzegu Wisły enklawa Nieszawską. Do czasu
rozbiorów powierzchnia Ziemi Dobrzyńskiej wynosiła 2952 km kwadratowych.
Wśród historyków i prawników brakuje zgodności co do statusu Ziemi
Dobrzyńskiej w ustroju administracyjnym I Rzeczypospolitej. Traktowana
jest, albo jako część woj.płockiego, inowrocławskiego, bądź nawet
brzesko - kujawskiego. J. Siemiński w rozprawie akademii Umiejętności
z 1906 r. napisał, że "stan faktyczny każe ją (Ziemię Dobrzyńską - MB)
uznać za równorzędna województwu, za ziemię wojewódzką w przeciwieństwie
do powiatu." Pogląd ten podzielił też R. Łaszewski, podkreślając, iż
"Tym, co różniło Ziemię
Dobrzyńską
od innych województw w Polsce był brak wykształconego urzędu wojewody".
Rzeczywiste funkcje wojewody spełniał kasztelan dobrzyński, który
zwoływał i prowadził pospolite ruszenie, zwoływał sejmiki, zjazdy
szlachty, zasiadał w senacie. Drugim, co do ważności urzędnikiem w Ziemi
Dobrzyńskiej był kasztelan rypiński, tez senator i dowódca pospolitego
ruszenia całej Ziemi w razie absencji kasztelana dobrzyńskiego. Ustawy
piotrkowskie z 1496 r. stanowiły, że sejmik Ziemi Dobrzyńskiej miał
obradować w Rypinie, a od XVI wieku miejscem jego obrad stało się Lipno,
co usankcjonowała konstytucja sejmowa z 1567 r.. Stało się tak ze
względu na centralne położenie Lipna w Ziemi Dobrzyńskiej. Powiaty
pojawiły się w ustroju Rzeczypospolitej w XIV wieku i początkowo
istniały jako jednostki sądownictwa szlacheckiego. Dopiero z czasem
przejęły funkcje skarbowo-administracyjne i administracyjno-wojskowe. Do
I rozbioru w Ziemi dobrzyńskiej istniały trzy powiaty sądowe:
dobrzyński (528 km kwadr.), lipnowski (1252 km kwadr.) i rypiński (1172
km kwadr.). Funkcje administracyjne natomiast spełniało dla całej Ziemi
jedno starostwo grodowe z siedzibą w Borownikach. W 1768 r. sejm
uchwalił konstytucję, mocą której miało powstać drugie starostwo grodowe
w Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie. Jednak gród ten nigdy nie zaczął
funkcjonować. I rozbiór Polski spowodował odcięcie od Ziemi Dobrzyńskiej
Górzna i okolic, który to obszar włączono do Prus. Po II rozbiorze cała
Ziemia Dobrzyńska znalazła się pod władzą pruską w ramach prowincji
Prusy Południowe. Powiaty: Rypin, Lipno i Dobrzyń nad Wisłą otrzymały
status powiatów starościńskich i łącznie tworzyły jeden powiat podatkowy
w Rypinie. Stan ten utrzymał się zaledwie do III rozbioru w 1795 r,,
kiedy to decyzją władz pruskich cała Ziemia Dobrzyńska stała się
powiatem lipnowskim, w którym wyróżniono dwa sądy powiatowe, w Rypinie i
Lipnie.
Cały
powiat włączono do departamentu płockiego. Utworzenie w 1807 r.
Księstwa Warszawskiego i włączenie doń Ziemi Dobrzyńskiej nie wywołało
zmian w granicach powiatów. W 1815 r. Ziemia Dobrzyńska znalazła się w
składzie Królestwa Kongresowego pod berłem cara.. Nie doszło do zmian
granic jednostek administracyjnych, a jedynie zmieniono ich nazwy.
Departament płocki zastąpiono województwem płockim, zaś powiat lipnowski
stał się obwodem lipnowskim, obejmującym nadal całą Ziemię Dobrzyńską. w
roku 1837 w ramach unifikacji "Kongresówki" z Rosją, w miejsce
województw wprowadzono gubernie. W 1842 roku ukaz carski przemianował
obwody na powiaty, jednak bez zmiany granic. Zmiany takie przyniósł
natomiast następny ukaz carski z grudnia 1866 roku, wprowadzający nowy
podział ziem polskich zaboru rosyjskiego na 10 guberni i 85 powiatów.
Ziemia Dobrzyńska pozostała w guberni płockiej i administracyjnie nadal
stanowiła powiat lipnowski. Jednak już w 1867 roku został z niego
wyodrębniony powiat rypiński. w jego skład wchodziło jedno miasto
(Rypin) i 16 gmin wiejskich (Chrostkowo, Czermin, Dobrzyń nad Drwęcą,
Dzierzno, Gójsk, Okalewo, Płonne, Pręczki, Rogowo, Starorypin, Skrwilno,
Sokołowo, Szczutowo, Wąpielsk i Żałe). Później władze nadały
Dobrzyniowi prawa miejskie, co zmieniło układ powiatowy na dwa miasta i
15 gmin wiejskich. Podział ten utrzymał się do 1916 roku, kiedy to
władze niemieckie rozporządzeniem z 23 lutego włączyły powiat rypiński
do powiatu lipnowskiego. Ten stan utrzymał się do końca I wojny
światowej. Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku
spowodowało konieczność przeprowadzenia reformy administracyjnej
państwa, której celem byłoby przezwyciężenie pozostałości zaborczych i
ujednolicenie kraju. Reformę te należy jednak przygotować, a doraźne
posunięcia miały na celu zlikwidowanie posunięć okupantów sprzecznych z
ideą przyszłej
reformy.
dlatego 14 stycznia 1919 roku ukazało się rozporządzenie ministra spraw
wewnętrznych dzielące Ziemie Dobrzyńską na dwa powiaty: lipnowski i
rypiński. Na ich czele stanęli rządowi komisarze. Komisarzem RP powiatu
rypińskiego został K. Gorczyński. Ziemia Dobrzyńska stała się też
częścią województwa warszawskiego. 30 września 1919 roku ukazało się
rozporządzenie Rady Ministrów, na mocy którego powiatowi komisarze
przyjęli tytuły starostów, a urzędy powiatowe stały się starostwami.
Pierwszym starostą w Rypinie został M. Heyman, a jego zastępcą B.
Klamborski. Nowy powiat rypiński liczył 14 gmin wiejskich i dwie
miejskie (Chrostkowo, Czermin, Dzierzno (Świedziebnia), Okalewo, Osiek,
Płonne (Radomin), Pręczki, Rogowo, Skrwilno, Sokołowo (Zbójno),
starorypin (Strzygi), Szczutowo, Wąpielsk, Żałe i Rypin, Dobrzyń nad
Drwęcą. niektóre z wymienionych gmin miały siedzibę w innych
miejscowościach (nazwy w nawiasach). Wszystkie te gminy podlegały
sądowi grodzkiemu w Rypinie. 1 kwietnia 1938 roku weszła w życie ustawa z
12 czerwca 1937 roku o zmianie granic województw: pomorskiego,
poznańskiego, warszawskiego i łódzkkiego. Włączono wtedy do województwa
pomorskiego 4 powiaty z województwa warszawskiego: lipnowski,
nieszawski, włocławski i rypiński. Pomysł tej reformy istniał już w
latach dwudziestych. Przemawiały za nią względy polityczne (stworzenie
wielkiego Pomorza) jak i gospodarcze (Rypin i Lipno miały połączenie
kolejowe z Toruniem, a nie miały go z Warszawą).. Wtedy także
przyłączono województwa pomorskiego Bydgoszcz, która od razu zaczęła
zgłaszać aspiracje do pełnienia roli stolicy województwa. według spisu z
1921 roku powiat rypiński miał powierzchnię1183 km kwadr., Rypin liczył
7234, a Dobrzyń 4085 mieszkańców. Ogółem ludność powiatu wynosiła 75081
osób, 86,1% mieszkańców jako język ojczysty podawało język polski, a
13,8% inny (niemiecki, hebrajski). Po wybuchu II wojny światowej powiat
rypiński wraz z całym województwem pomorskim znalazł się wśród ziem
wcielonych do Rzeszy. Z dniem 26 października 1939 roku Rypin włączono
do rejencji kwidzyńskiej, będącej częścią prowincji Okręg Rzeszy
Gdańskiej --Prusy Zachodnie (Reichsgau Danzig - Westpreussen).
Administracją powiatową kierował cywilny landrat. Na tym stanowisku w
Rypinie do 1945 roku pojawiło się aż siedmiu Niemców. Jesienią 1939 roku
doszło do sporu między landratem z Rypina i Wąbrzeźna. Chodziło o
włączenie do jednego powiatu Golubia i Dobrzynia. Formalnie tego nie
uczyniono, pozostawiając Dobrzyń w powiecie rypińskim, jednak faktycznie
nadzór administracyjny nad tym miastem zaczął sprawować landrat z
Wąbrzeźna. Po wojnie reaktywowano województwo pomorskie (ze stolicą w
Bydgoszczy), a w jego składzie powiat rypiński, ale bez Dobrzynia nad
Drwęcą (przyłączono go do powiatu wąbrzeskiego). Według danych z 15 maja
1948 roku, powiat rypiński miał [powierzchnię 1188 km kw. i 74944
mieszkańców. Ustawa z 25 września 1945 roku o reformie podziału
administracyjnego wsi znosiła gminy i tworzyła gromady z gromadzkimi
radami narodowymi. W rezultacie powiat rypiński tworzyło 213 gromad.
Zmian w podziale administracyjnym powiatów lipnowskiego i rypińskiego
dokonano na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 12 listopada 1950
roku. z dwóch części tych powiatów, a także wąbrzeskiego utworzono
powiat golubsko-dobrzyński. Poza tym wyłączono z powiatu rypińskiego
Czarnię Dużą, Szczutowo i Wolę, włączają je do powiatu sierpeckiego.
Podział ustalony w latach 1950-55 przetrwał do 1975 roku. 28 maja 1975
roku sejm PRL uchwalił ustawę "o dwustopniowym podziale administracyjnym
Państwa oraz zmianie ustawy o radach narodowych". Na mocy tej ustawy
zlikwidowano powiaty i powołano 49 nowych województw (Rypin znalazł się w
województwie włocławskim). Kilka gmin powiatu rypińskiego (Osiek,
Świedziebnia, Wąpielsk) włączono do województwa toruńskiego, zrywając
wielowiekowe więzi administracyjne. Reforma administracyjna z 1998 roku
przywróciła powiaty, nadając im rangę drugiego szczebla samorządu
terytorialnego. Powiat rypiński odradza się, jednak w mocno okrojonym
kształcie. Od 1 stycznia 1999 roku, powiat składa się z miasta Rypin
oraz 5 gmin wiejskich: Rypin, Brzuze, Wąpielsk, Rogowo i Skrwilno.
Wydawnictwo Pomorza i Kujaw PiK Bydgoszcz zaprasza :
Opracujemy i wydamy folder, plan, mapę składaną, monografię gminy, album, kalendarz, wizytówki, pocztówki, listowniki itp. Opracujemy tablicę wielkoformatową z planem miasta/ mapą gminy, tablica, plansza z mapą sołectwa. Zrealizujemy dla Państwa różnego rodzaju upominki, gadżety ZEGARY itp.