Przed Starostwem we Włoszczowie stanęła tablica z mapą powiatu

20 lutego przed budynkiem Starostwa Powiatowego we Włoszczowie ekipa montażowa Wydawnictwa PiK ustawiła wielkoformatową tablicę z mapą powiatu włoszczowskiego.  Powiat włoszczowski położony jest w zachodniej części województwa świętokrzyskiego i zajmuje powierzchnię 908 km².

 

W skład powiatu wchodzi 6 gmin:

 

• miasto i gmina Włoszczowa
• gmina Kluczewsko
• gmina Krasocin
• gmina Moskorzew
• gmina Radków
• gmina Secemin.

 

Ośrodkiem powiatowym jest położone centralnie miasto Włoszczowa, skupiające funkcje usługowo-przemysłowe oraz administracyjne.

PRZYRODA

 

Ze względu na duże walory przyrodniczo-krajobrazowe większą część powiatu włoszczowskiego objęto prawną ochroną przyrody. Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody na terenie powiatu utworzono:

część Przedborskiego Parku Krajobrazowego wchodzącego w skład Zespołu Nadpilicznych Parków Krajobrazowych (park położony jest na pograniczu dwóch województw łódzkiego i świętokrzyskiego) część Włoszczowsko-Jędrzejowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (część gminy Włoszczowa i Krasocin) część Przedborskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu fragment Konecko-Łopuszniańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (część gminy Krasocin) 4 rezerwaty przyrody (Bukowa Góra, Ługi, Oleszno, Murawy Dobromierskie) 29 pomników przyrody 23 użytki ekologiczne część obszaru włączonego do polskiej części europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000 (Specjalny Obszar Ochrony "Ostoja Przedborska").

Zgodnie z podziałem fizyczno-geograficznym Polski przeważająca część powiatu położona jest na obszarze makroregionu Wyżyna Przedborska (mezoregiony: Niecka Włoszczowska i Pasmo Przedborsko-Małogoskie). Jedynie południowe obrzeża powiatu znajdują się w makroregionie Niecka Nidziańska (mezoregion Płaskowyż Jędrzejowski).
Pod względem geobotanicznym obszar powiatu włoszczowskiego położony jest w Krainie Świętokrzyskiej, w dwóch okręgach: Włoszczowsko-Jędrzejowskim oraz Chęcińskim. Flora Okręgu Włoszczowsko-Jędrzejowskiego nie posiada cech swoistych i ma charakter przejściowy. Występują tutaj duże, w większości naturalne kompleksy leśne (grądy, lasy mieszane świeże i wilgotne oraz w dolinach rzecznych lasy łęgowe i olsy). Najcenniejsze przyrodniczo na tym obszarze są doliny Pilicy, Białej Nidy i Czarnej Włoszczowskiej z naturalnymi, silnie meandrującymi korytami rzecznymi i towarzyszącymi im starorzeczami. Wzdłuż koryt ciągną się gęste zarośla wierzbowe, które przechodzą w podmokłe łąki o dużych walorach florystycznych. Bagna i torfowiska są najbardziej zagrożonym ekosystemem na tym obszarze. Ich powierzchnia systematycznie się kurczy w wyniku nieprzemyślanych, osuszających zabiegów melioracyjnych, które zaburzają stosunki wodne oraz w wyniku naturalnych zmian sukcesyjnych. Równie cenny przyrodniczo jest największy na Wyżynie Małopolskiej płat lasów jesionowo-olszowych (obręb Oleszno). Okręg Chęciński obejmujący jedynie część gminy Krasocin charakteryzuje się występowaniem pasm wapiennych wzgórz. Na takim podłożu wykształciły się lasy mieszane i liściaste.

W powiecie stwierdzono występowanie 743 gatunków roślin naczyniowych, z czego 64 taksony zostały objęte ochroną gatunkową. Stopień naturalności zbiorowisk i zespołów roślinnych występujących na tym terenie jest wysoki (od 50% do 75%). Na szczególną uwagę zasługują występujące w dolinach rzecznych zbiorowiska wodne, łąkowe i bagienne.
Świat zwierząt, szczególnie bezkręgowych wykazuje bardzo silne związki z szatą roślinną, warunkami mikroklimatycznymi i siedliskowymi. Fauna tego obszaru nie jest szczegółowo rozpoznana. Najlepiej rozpoznana jest awifauna, stwierdzono tutaj występowanie 136 gatunków ptaków (ok. 1/3 wszystkich krajowych gatunków), w tym szereg rzadkich i chronionych. Szczególnie godne uwagi jest występowanie na tych terenach: cietrzewia (jedna z nielicznych w skali kraju stref jego regularnego przebywania i rozrodu), bociana czarnego, żurawia i orła bielika.

 

ZABYTKI

 

Badania archeologiczne prowadzone na terenie powiatu dowodzą bardzo odległych początków osadnictwa ludzkiego na tym obszarze. Najstarsze ślady w okolicach Kozłowa datowane są na wczesny mezolit. Szczególnie intensywne było ono w dobie tzw. kultury łużyckiej, czego dowodem są licznie odkrywane ślady osad i cmentarzysk ciałopalnych. Najstarsze zachowane zabytki budownictwa mają jednak rodowód dopiero średniowieczny. W pierwszej kolejności należy wymienić pozostałości grodziska we Włoszczowie. Ma ono formę znacznych rozmiarów kopca ziemnego, usytuowanego wśród łąk, na południe od miasta. Dawniej były tu mokradła i na nich (prawdopodobnie w XIII wieku) zbudowano grodzisko z wieżą mieszkalno-obronną na wierzchołku. Obecnie znajduje się na nim późnobarokowa kamienna figura św. Jana Nepomucena z 2 poł. XVIII w. Podobny charakter, choć nieco mniejsze rozmiary posiada gródek w Bebelnie. Reprezentuje on typ tzw. grodzisk ostrosłupowych. W wyniku prowadzonych tu badań stwierdzono dwa okresy osadnictwa przypadające na XIII i XV-XVI wiek.

Kościół w Kurzelowie

Średniowiecznymi zabytkami są gotyckie kościoły w Kurzelowie, Moskorzewie i Seceminie. Najcenniejszym z nich może się poszczycić Kurzelów, dawne miasto lokowane w 1285 r., ośrodek dóbr arcybiskupich. Pokolegiacki kościół p.w. Wniebowzięcia NMP został wzniesiony ok. roku 1360 z fundacji abpa Jarosława Bogorii Skotnickiego. Ciekawym rozwiązaniem architektonicznym budowli jest wsparcie sklepienia na jednym filarze. Na uwagę zasługują również: częściowo zachowana kamienna dekoracja otworów okiennych i drzwiowych oraz sklepienia, a także marmurowy nagrobek Marianny z Pieniążków Baranowskiej i spiżowa chrzcielnica z 1414 r.

Kościół w Moskorzewie

Z tego samego okresu pochodzi kościół p.w. św. Małgorzaty w Moskorzewie wzniesiony ok. 1380 r. staraniem Klemensa z Moskorzewa, podkanclerzego koronnego. Jest to ceglana budowla z okazałą wieżą nad kruchtą. Godne odnotowania są zachowane żelazne drzwi do wieży z gotyckim napisem i datą 1380. Kościół p.w. śś. Katarzyny i Jana Ewangelisty w Seceminie został wzniesiony w 1402 r. z fundacji Piotra Szafrańca, a następnie w latach 50-tych XVI w. zamieniony przez Stanisława Szafrańca na zbór i rozbudowany. Obecnie bryła kościoła prezentuje styl gotycki z barokowym szczytem fasady. Na ścianach zachowało się kilka ciekawych epitafiów, m.in. Grzegorza Brocha (renesansowe z 1601 r.). W tej grupie należy też wymienić kościół p.w. św. Jakuba w Stanowiskach pierwotnie gotycki, po przebudowie w XVII w. o charakterze barokowym. Bardzo ciekawe tabernakulum w ołtarzu głównym tego kościoła przedstawia rzeźbioną scenę Ostatniej Wieczerzy.

Połowa XVI i wiek XVII to okres ożywionego ruchu reformacyjnego na terenach obecnego powiatu. Szereg kościołów zamieniono wówczas na zbory, a później rekatolicyzowano. Epizody takie miały kościoły w Moskorzewie i Seceminie oraz w wiele niezachowanych do dziś kościołów drewnianych. Z tych czasów pochodzą również: zbór ariański w Ludyni z poł. XVI w., zamieniony później na spichlerz dworski, ruiny zboru w Łapczynej Woli z początku XVII w., tzw. murowaniec w Moskorzewie z XVI w. wg tradycji mieszczący szkołę ariańską oraz gotyckie ruiny w Gruszczynie z 2 poł. XVI w. identyfikowane jako zbór ariański, albo jako kościół klasztorny p.w. św. Michała.

Kościół w Czarncy

Kolejną grupę zabytków sakralnych stanowią kościoły barokowe będące najczęściej fundacjami rodów szlacheckich - ówczesnych właścicieli miast czy wiosek, w których je wznoszono. Wczesnobarokowy kościół p.w. Wniebowzięcia NMP i św. Floriana w Czarncy został wybudowany w latach 1640-1659 staraniem Stefana Czarnieckiego i stał się później jego mauzoleum. Szczątki hetmana w 1937 r. przełożono z krypty do okazałego sarkofagu projektu Zofii Trzcińskiej-Kamińskiej umieszczonego w prezbiterium kościoła. W bocznej kaplicy zgromadzono pamiątki po Czarnieckim, m.in.: niewielki XVI-wieczny obraz Matki Boskiej z ołtarza polowego hetmana, jego konny portret oraz naczynia i szaty liturgiczne jego fundacji. Naprzeciwko świątyni, w miejscu gdzie prawdopodobnie stał dwór Czarnieckich, w latach 60-tych ub. stulecia założono park-arboretum, gromadzący szereg ciekawych gatunków drzew i krzewów. Z tego samego okresu pochodzi kościół p.w. Wniebowzięcia NMP w Olesznie z jednolitym stylistycznie, barokowym wyposażeniem wnętrza. Szczególnie warto zwrócić uwagę na ciekawą dekorację stiukową oraz obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem przeniesiony w 1680 r. ze zlikwidowanego kościoła w pobliskim Chotowie.

Kościół we Włoszczowie

Najokazalsza budowla sakralna w powiecie to kościół p.w. Wniebowzięcia NMP we Włoszczowie. Stanowi on sanktuarium maryjne z łaskami słynącym obrazem NMP ze śś. Józefem i Joachimem z 2 poł. XVII w. w ołtarzu głównym. Świątynię wznoszono etapami w latach 40-tych i 70-tych XVII wieku. Ma ona charakter barokowy z neobarokową wieżą zegarową z 2 poł. XIX w. We wnętrzu godne zainteresowania są: nagrobek kolatora świątyni Mikołaja Małachowskiego, zm. w 1787 oraz XVII-wieczny obraz św. Jana Kantego. Późnobarokowy charakter posiada również kościół p.w. św. Wawrzyńca w Kluczewsku z końca XVIII w.

Kościół w Dzierzgowie

Ciekawą architekturę posiadają kościoły klasycystyczne: p.w. Wszystkich Świętych we Włoszczowie z 1786 r., p.w. Nawiedzenia NMP w Koniecznie wzniesiony w latach 1796-1812 i p.w. św. Tekli w Krasocinie z 1856 r. Wśród murowanych kościołów należy wymienić również neogotycki kościół p.w. Wniebowzięcia NMP w Dzierzgowie z 1903 r. z cudownym obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem z początku XVII w. zdobytym przez Jana Myszkowskiego na Rusi.

Cennymi zabytkami architektury sakralnej są nielicznie zachowane budowle drewniane: kaplica cmentarna św. Anny w Kurzelowie z 1 poł. XVII w. oraz kościoły parafialne p.w. Wszystkich Świętych w Kossowie z początku XVII w. i p.w. św. Michała Archanioła w Bebelnie z 1745 r. Tym ostatnim towarzyszą również współczesne im drewniane dzwonnice. Na ich tle wyróżnia się mająca obronny charakter drewniana dzwonnica przy kościele parafialnym w Kurzelowie z XVII-XVIII w.

Kościół w Kossowie

Z kilkunastu istniejących po II wojnie światowej na terenach obecnego powiatu drewnianych dworów szlacheckich do dziś zachowały się dwa. Najciekawszy z nich dwór w Ludyni z ok. poł. XVIII w., malowniczo położony wśród stawów, "grał" filmowe dwory w ekranizacjach Syzyfowych prac i Przedwiośnia Stefana Żeromskiego.

Spichlerz w Kluczewsku

Drugi znajduje się w Woli Świdzińskiej. Nieco liczniej zachowały się dwory i pałace murowane, najczęściej otoczone interesującymi parkami podworskimi. Najcenniejsze z nich to: XVIII-wieczny dwór w Olesznie, malowniczo położony na wyspie otoczonej fosą oraz w Kwilinie. Późniejsze, z przełomu XIX i XX wieku, znajdują się w Bieganowie, Bichniowie, Radkowie, Moskorzewie, Chlewicach i Nieznanowicach. Z założeniami dworskimi związane są oczywiście zabudowania gospodarcze i przemysłowe. Ciekawych wrażeń dostarczą na pewno: holenderski wiatrak w Krasocinie oraz spichlerz w Kluczewsku zbudowany w stylu romantycznego neogotyku, obydwa z poł. XIX w.

Nierozerwalnie związane z krajobrazem ziemi włoszczowskiej są także przydrożne kapliczki, krzyże i figury świętych. Najczęściej spotykane i najciekawsze są rzeźby św. Jana Nepomucena - chroniącego przed powodzią i utopieniem (Moskorzew, Włoszczowa, Kolonia Mrowina, Czarnca, Dąbie-Podłazie, Silpia, Krasocin, Kwilina, Rogienice) oraz św. Floriana - patrona strażaków (Włoszczowa, Oleszno, Nieznanowice, Krasocin).

 

(źródła) http://www.powiat-wloszczowa.pl/index.php?akcja=turystyka_przyroda

             http://www.powiat-wloszczowa.pl/index.php?akcja=turystyka_zabytki

 

---

ADRES STAROSTWA:

 

Starostwo Powiatowe we Włoszczowie
ul. Wiśniowa 10, 29 -100 Włoszczowa
tel. 41 39 44 950 (-951), fax 041 39 44 965
www.powiat-wloszczowa.pl
prom@powiat-wloszczowa.pl

cofnij