Wiele miejscowości należących do Gminy Gościeradów szczyci się wieloletnią tradycją, o czym świadczą m.in. informacje zawarte w „Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego” z roku 1880.

Wzmianki o Gościeradowie spotykamy w dokumencie („Dekret Monachusa”) wystawionym w 1198 roku przez patriarchę kościoła Zmartwychwstania w Jerozolimie wraz z kapitułą, poświadcza on założenie w roku 1163 przez Jaksę kościoła i klasztoru Grobu Pańskiego w Miechowie. Wymienia również liczne nadania dóbr przez różne osoby na rzecz tego klasztoru. Wśród wymienionych jest Gosciradic. Inną ważną przesłanką o istnieniu Gościeradowa w I połowie XIII wieku jest informacja zawarta w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego, jest tam wspomniane, że około 1241 roku Tatarzy zniszczyli kościół w Gościeradowie, który narażany był wówczas na najazdy ruskie, litewskie i tatarskie. Po zniszczeniu kościoła i wsi przez Tatarów oraz ciągłych zagrożeniach przez najazdy i grabieże, możliwe iż Gościeradów nie rozwijał się do momentu stabilizacji społecznej i politycznej za Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego.

Nazwa wsi najprawdopodobniej pochodzi od małopolskiego rodu Gościradowskich herbu Bogorja, właścicieli Gościeradowa. Po śmierci Gościradowskich w roku 1523 dobra te  przeszły w ręce Tęczyńskich, a następnie należały do rodziny Ostrowskich. W XVII w. Właścicielami Gościeradowa byli m.in. Słupeccy, Leszczyńscy, Krasińscy. Następnie Romuald Wybranowski dokupując sąsiednie wsie: Liśnik Duży, Węgli i Szczecyn stworzył kompleks majętności, jaki przetrwał do czasów działalności Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności. Romuald Wybranowski jako pułkownik Jana III Sobieskiego walczył pod Wiedniem.

Jego wnuczka Salomea wyszła za mąż w 1871 roku za Eligiusza Prażmowskiego (utalentowanego muzyka), wnosząc do dóbr męża Gościeradów. Eligiusz, starosta mszczonowski, wybudował w Gościeradowie okazały pałac w charakterystycznym dla epoki stylu klasycystycznym. Jedyną córkę Mariannę, Prażmowski wydał za Wojciecha Suchodolskiego, znanego posła Sejmu Czteroletniego. Dobra gościeradowskie zostały włączone do majątku rodziny Suchodolskich, której siedzibą była wieś Suchodoły obok Piasków, a ród używał herbu Janina. Gościeradów odziedziczył starszy wnuk Wojciecha-Franciszek, który, umierając bezpotomnie, darował dobra gościeradowskie Warszawskiemu Towarzystwu Dobroczynności. Zgodnie z wolą filantropa w pałacu urządzony został szpital dla ubogich. Po II wojnie światowej mieściło się tu Państwowe Prewentorium Przeciwgruźlicze, a od 1979r. pałac jest siedzibą Domu Pomocy Społecznej im. Hrabiego Eligiusza Suchodolskiego.

Księżomierz

Źródła wskazują, że osada o nazwie „Keszomiesza” istniała w 1488 roku. Jej założycielem w latach 1553-1554 był wojewoda krakowski i starosta urzędowski Stanisław Tęczyński. Fakt ten potwierdzony został przez króla Zygmunta Augusta podczas sejmu walnego w Lublinie. Księżomierz została włączona, za zgodą biskupa krakowskiego Macieja Zebrzydowskiego, do parafii dzierzkowickiej. Dokument ten potwierdził król Stefan Batory na sejmie w Warszawie.

Od chwili powstania była to wieś królewska. Razem z sąsiednimi Dzierzkowicami i ówczesnym miastem Urzędowem tworzyła klucz majątkowy zwany starostwem urzędowskim, które stanowiło wówczas jeden z bogatszych obszarów województwa lubelskiego. O jego dzierżawę starali się przedstawiciele wielu znamienitych rodzin. Wieś rozwijała się dość szybko, w roku 1565 liczyła: 50 kmieci osiadłych na 27,5 łanach, płacących czynsz, 7 kmieci rolników gospodarujących na 2³/₄ łana, którzy jeszcze czynszu nie płacili, 5 karczmarzy gospodarujących na 3 łanach oraz 7 zagrodników, m.in. dziechciarza, kołodzieja, kowala, szewca. Przez wieś prowadził wschodni szlak handlowy z Krakowa do Wilna.

Zmienne były losy mieszkańców Księżomierzy – przeżyli najazdy kozackie, wojnę polsko-szwedzką, wyzysk starostów, ale również okres rozkwitu i zamożności. Po ostatnim rozbiorze Polski w 1795 r. majątki stanowiące własność królewską otrzymały nazwę dóbr rządowych, do których należała również Księżomierz. W roku 1864 ukazem carskim uwłaszczono 97 chłopów, na części pastwisk należących do Księżomierzy utworzono wieś Aleksandrów (od cara Aleksandra), a w 1922 r. w wyniku parcelacji majątku powstała Kolonia Księżomierz.

Obecnie Księżomierz liczy około 1280 mieszkańców, znajduje się tam Zespół Szkół im Józefa Twaroga (szkoła podstawowa, gimnazjum), przedszkole, ośrodek zdrowia, siedziba Ochotniczej Straży Pożarnej. Parafia rzymsko-katolicka w Księżomierzy należy do diecezji lubelskiej, znajduje się w niej Sanktuarium Matki Bożej Księżomierskiej.

Liśnik Duży

Pierwsze wzmianki o Liśniku (Leśniku), pochodzą z 1488 roku, kiedy to nastąpiło rozgraniczenie dóbr Bartosza Bieleckiego, Katarzyny Syrnickiej i Katarzyny Ostrowskiej z Liśnika i Księżomierzy. Przez wiele lat Liśnik należał do rodziny Otwinowskich, a po śmierci ostatniego z rodu Erazma, wszedł w skład dóbr gościeradowskich. Dalszą historię miejscowości poznajemy wraz z dziejami Gościeradowa. W roku 1914 istniała w Liśniku Szkoła czteroklasowa, Ochotnicza Straż Pożarna, funkcjonował młyn wodny i stawy rybne. W czasie okupacji, w latach 1943 – 1944, na terenie wsi prowadzone były walki z żandarmerią niemiecką. Za przynależność i sprzyjanie organizacjom konspiracyjnym, śmierć poniosło z rąk okupanta 50 mieszkańców wsi. Po II wojnie światowej, działały liczne organizacje społeczne m.in. Klub Rolnika, Kółko Rolnicze. W latach 60- tych, wybudowany został Ośrodek Zdrowia i Szkoła Podstawowa. Pomimo wielu zmian, nowoczesności, wieś zachowała charakter rolniczy.

Mniszek

Wielu uważa, że nazwa miejscowości wywodzi się od zioła leczniczego zwanego mniszkiem lekarskim lub od zakonu Mnichów zwanych potocznie „Mniszkami”, którzy byli jej właścicielami. Natomiast nazwa  pochodzi od rzeki Mniszek, obecnie Tuczyn, która przepływa przez wieś. Miejscowość położona jest na malowniczym terenie, wśród licznych zagajników. Dużą atrakcją turystyczną jest śluza na rzece Tuczyn, na której znajduje się elektrownia wodna.

Szczecyn

Po prawej stronie Wisły, w odległości 7km od rzeki, w kierunku wschodnim rozciąga się wielka polana na której położony jest Szczecyn. Z trzech stron otoczony jest lasami, do Gościeradowa oddalonego o 5km dojeżdża się przez górzyste pola, zwane „Kamienną Górą”. Szczecyn jako jedna z 817 polskich wsi doświadczył tragedii pacyfikacji w czasie II wojny światowej.  W święto Matki Bożej Gromnicznej, 2 lutego 1944 roku, żołnierze niemieccy i ukraińscy spalili wieś i wymordowali 216 jej mieszkańców. Tak opisuje te wydarzenia Pan Stanisław Ziółkowski ze Szczecyna „...cały teren Szczecyna zasłany trupami, nie było żywej duszy, ani też żadnego stworzenia, spalono wszystkie zabudowania a nawet drzewa i płoty...”. Na miejscu zbiorowej mogiły znajduje się pomnik upamiętniający to dramatyczne wydarzenie.

Skomentuj artykuł na: FACEBOOK

Zainteresowane podobną, nieodpłatną promocją miasta, gminy lub powiaty prosimy o KONTAKT

Zobacz również:

Nieodpłatne publikacje dla miast i gmin